رویکردهای انرژی در ایران نیز همگام با سیاست‌های جهانی انرژی، انرژی‌های تجدیدپذیر به‌ویژه انرژی باد و انرژی خورشیدی را توصیه می‌نماید. انرژی‌هایی که بر اساس مطالعات صورت گرفته در ایران از پتانسیل خوبی برخوردار است. بخش‌هایی از ایران برای احداث نیروگاه بادی مناسب است و در مناطق دیگر هم با توجه به تابش خوب خورشید می‌توان از انرژی خورشیدی بهره گرفت. اما مشکلات اساسی در زمینه توسعه‌ی انرژی خورشیدی در ایران وجود دارد. اگر چه مشکل عمده، ارزان بودن هزینه سوخت و انرژی در ایران است که خرید انرژی الکتریکی با قیمت واقعی را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد، اما مشکلات دیگری نیز وجود دارد که ناشی از نوع استفاده از این انرژی در مناطق مختلف و نوع نگرش به انرژی‌های تجدیدپذیر است.
در حالی‌که هزینه تامین برق برگرفته از نیروگاه خورشیدی به روش متصل به شبکه (On Grid) با قیمت فعلی دلار نزدیک به 2400 تومان برای هر کیلووات ساعت است اما دولت بعد از سال‌ها، تعرفه خرید نیروی برق از نیروگاه‌های بخش خصوصی را 900 تومان اعلام کرده است و چگونگی رسیدن به این قیمت جای بحث و بررسی دارد. البته هزینه تولید برق در سیستم‌های جدا از شبکه (Off Grid) به بالاتر از 3500 تومان می‌رسد، چون هزینه بالای تامین و تهیه و نگهداری باتری هم به آن اضافه می‌شود. به این ترتیب چون دولت به‌عنوان مشتری باید انرژی را از صاحبان نیروگاه‌های خورشیدی ارزان خریداری کند، در نخستین گام، چشم‌انداز روشنی برای استقبال از احداث نیروگاه‌های خورشیدی تصور نمی‌شود.
نگاهی به سیاست‌های حمایتی دیگر کشورها بیانگر رویکردی متفاوت است به‌عنوان مثال در کشور آلمان خانه‌هایی که پنل‌های خورشیدی را نصب کرده‌اند می‌توانند از طریق کنتور نصب شده، انرژی تولیدی خود را به قیمت 21 سنت یورو در هر کیلووات ساعت به فروش برسانند، در صورتی‌که تعرفه خرید انرژی برای منازل به‌طور متوسط 18 سنت یورو است و این به معنای آن است که تولیدکننده انرژی خورشیدی به میزان سه سنت یورو در هر کیلووات سود می‌برد، سودی که گرایش به سمت انرژی خورشیدی را از نظر اقتصادی توجیه‌پذیر می‌سازد.
انرژی خورشیدی رایگان نیست
آن‌چه در جامعه بیان می‌شود و شوربختانه گاهی هم از طرف مسوولان مطرح می‌گردد، موضوع رایگان بودن انرژی خورشیدی است. این دیدگاه از جمله مسایلی است که به شدت به گسترش استفاده از انرژی خورشیدی آسیب وارد می‌کند. آن‌چه رایگان و در دسترس است، تابش نور خورشید است اما برای تبدیل آن به انرژی قابل استفاده الکتریکی، هزینه‌های مختلفی باید پرداخت شود.
نخست هزینه احداث؛ در شرایط فعلی و با توجه به نرخ ارز، احداث هر کیلووات ساعت نیروگاه خورشیدی دست‌کم 20 میلیون تومان هزینه دارد. بسیاری از تجهیزات مربوط به نیروگاه خورشیدی ارزبری دارد و کشور برای تامین آن‌ها نیازمند واردات است.
دوم هزینه نگهداری؛ در زمینه بهره‌برداری و نگهداری نیروگاه خورشیدی نیز دیدگاه‌های اشتباهی وجود دارد. از جمله این‌که چون قطعات مکانیکی در نیروگاه خورشیدی وجود ندارد هزینه استهلاک و نگهداری آن بسیار پایین است و بهره‌برداری از آن، آسان و بدون هزینه است. اما باید گفت در این دیدگاه نیز مسایل به‌درستی بررسی نشده است. پنل‌های خورشیدی در صورتی از بهره‌دهی کافی برخوردار خواهند بود که شرایط نصب و بهره‌برداری آن به درستی رعایت شود. کثیف بودن سطح پنل‌های خورشیدی یکی از مهم‌ترین عوامل کاهش راندمان نیروگاه‌های خورشیدی است به‌گونه‌ای که گاهی تا 50 درصد کاهش راندمان را به دنبال دارد. بنابراین برای بازدهی بالای صفحات خورشیدی باید آن‌ها را به‌صورت مرتب پاکسازی نمود.
وجود گرد و غبار، آلودگی هوا و فضولات پرندگان از مهم‌ترین عوامل کثیف شدن پنل‌های خورشیدی هستند که باید با روش‌های جدیدی مانند نانو در بازه‌های زمانی کوتاهی مورد پاکسازی قرار گیرند. با این دیدگاه می‌توان تصور نمود هزینه‌های پاکسازی پنل‌های یک نیروگاه 20 مگاواتی چقدر سنگین خواهد بود. البته در نوع جدا از شبکه باید هزینه‌های تعویض و نگهداری باتری‌ها را هم به آن اضافه نمود. اینورتر و سایر قطعات الکترونیکی نیز از اجزای گران‌قیمت سامانه‌های خورشیدی هستند که به تعمیر و نگهداری احتیاج دارند و در صورت از کار افتادن هر یک، نیروگاه خورشیدی به‌صورت کامل از مدار خارج خواهد شد و هزینه‌ی خروج ناخواسته نیروگاه از مدار نیز تابع مدت زمان و شرایط خاص خود است. هزینه‌های سیستم‌های تعقیب کننده خورشید که دارای قطعات مکانیکی هستند را نیز باید در محاسبات مربوط به نگهداری نیروگاه‌هایی که از این سیستم‌های استفاده می‌کنند، منظور نمود.
سوم موضوع گرما؛ گاهی به اشتباه گفته می‌شود استفاده از پنل خورشیدی در کویر به دلیل زاویه تابش مناسب نور خورشید دارای توجیه اقتصادی است و راندمان پنل خورشیدی در این مناطق بالا خواهد بود. اما این اشتباه است و برای کویر باید از روش‌های هلیواستات که بر مبنای استفاده از تمرکز گرمای خورشید به‌وسیله آینه استوار است استفاده نمود. در واقع برای این مناطق باید از برجک یا نیروگاه‌های سهموی خورشیدی استفاده نمود.
چهارم وابستگی به خارج؛ موضوع مهم‌تری که باید به آن اشاره کرد، وابستگی نیروگاه‌های خورشیدی به خارج از کشور برای تامین تجهیزات مورد نیاز این نیروگاه‌ها است. تولید پنل‌های خورشیدی در داخل کشور با توجه به تغییرات سریع فناوری‌های ساخت آن، موفقیت‌آمیز نخواهد بود و تولیدکنندگانی که در داخل کشور اقدام به تولید پنل کرده‌اند به‌دلیل همین تغییرات سریع فناوری، مجبور به کنار رفتن از عرصه تولید شده‌اند. در سال 1388 پنل‌های زیمنس ساخت امریکا از راندمان 15 درصد برخوردار بودند در حالی‌که امروز پنل‌های چینی موجود در بازار دارای راندمان 35 درصد هستند و شرکت‌های امریکایی، هلندی، آلمانی و دیگر تولیدکنندگان کارگاه‌های ساخت پنل خود را به داخل کشور چین هدایت نموده‌اند که به بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ی سیستم‌های سولار از پنل تا کابل و سولار کنترل و اینورتر تبدیل شده است.
با این حال پنل‌های خورشیدی بخش مهم و پیچیده نیروگاه‌های خورشیدی نیستند، بلکه اینورتر مهم‌ترین و پیچیده‌ترین بخش یک نیروگاه خورشیدی است که به دلیل استفاده‌های چندگانه مورد تحریم است. کابل‌ها و اتصالات مورد استفاده از نیروگاه خورشیدی هم باید دارای ویژگی‌های خاصی مانند ضریب هدایت بالا و رسانایی خوب باشند تا در زمان انتقال ولتاژ DC به اینورتر و تبدیل آن به AC تلفات به کم‌ترین میزان خود برسد. هم‌چنین تامین سیستم‌های سولار کنترل و بعد از آن سیستم‌های تعقیب خودکار خورشید برای افزایش راندمان و بیشترین بهره‌برداری از انرژی خورشیدی از دیگر مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
پنجم نیروگاه‌های روستایی؛ نام‌گذاری نیروگاه به سامانه‌ای که با چند پنل و یک اینورتر، 5 کیلووات انرژی الکتریکی از طریق خورشید تولید می‌کند، درست نیست. اما این سامانه‌ها در دستور کار قرار گرفته است. این توان کم، تنها برای روشنایی و یکی دو وسیله برقی مانند تلویزیون پاسخگو است و در صورتی‌که وسیله‌ای مانند یخچال به آن اضافه شود، جوابگو نخواهد بود و حتی با یک نیروگاه 40 کیلوواتی هم امکان استفاده مفید وجود ندارد. این نیروگاه‌ها چون دور از شبکه برق سراسری هستند باید به‌صورت جدا از شبکه احداث شوند و در این صورت هزینه‌ی باتری مورد نیاز که در بهترین شرایط نگهداری بیش از 5 سال عمر مفید نخواهد داشت به هزینه‌های نیروگاه افزوده می‌شود و در صورت شرایط نامناسب نگهداری باتری‌ها عمر آن‌ها به شدت کاهش می‌یابد.
نتیجه‌گیری
برای گسترش نیروگاه‌های خورشیدی باید تعرفه‌های انرژی، اصلاح و به قیمت واقعی نزدیک شود و حمایت‌های لازم و واقعی از تولیدکنندگان انرژی الکتریکی صورت پذیرد و تنها آن دسته از تجهیزات مربوط به سامانه‌های خورشیدی که از مزیت رقابتی خوبی در کشور برخوردار هستند، بر اساس فناوری‌های روز دنیا بومی‌سازی شوند. هم‌چنین در احداث این نیروگاه‌ها باید توان شرکت‌های مجری طرح در زمینه نصب، راه‌اندازی و خدمات پس از فروش به درستی سنجیده شود و از واگذاری کار به پیمانکارانی که از توان لازم برخوردار نیستند خودداری شود، البته تمام این موارد پس از اصلاح تعرفه انرژی است.
دیدگاهتان را بنویسید.