این روزها پای صحبت و درد دل هر صنعتگری که بنشینی، دردهای مشترک فراوانی را می‌شنوی که سال‌هاست در تاروپود صنعت ریشه دوانده، خود در متن قرار گرفته و صنعت را به حاشیه رانده است. گاهی تصمیمی کوچک و کارشناسی نشده، مشکلاتی بزرگ را فرا روی صنعت قرار داده است. رونق و جهش تولید بدون اصلاح این فرایندها و درمان این دردهای مشترک سخت می‌شود. مهندس داوود باقری مدیرعامل شرکت لامپ افروغ و عضو انجمن صنفی کارفرمایی تولیدکنندگان لامپ روشنایی ایران است.
لامپ افروغ نزدیک به 27 سال است در عرصه صنعت لامپ‌سازی ایران حضور دارد و مهندس باقری که از دوره دانشجویی در دانشگاه علم و صنعت ایران در صنعت لامپ‌سازی فعالیت داشته، از افراد صاحب‌نظر این حوزه است. از او که با تجربه‌ای 35 ساله، سرد و گرم این صنعت را چشیده و همواره دردمندانه به بیان مشکلات این صنعت پرداخته است، برای گفت‌وگو در زمینه صنعت لامپ‌سازی و چالش‌های فراروی این صنعت دعوت نمودیم. دعوت ما را پذیرفت و آن‌چه می‌خوانید نتیجه‌ی این گفت‌وگو است.
«در سال‌های ابتدایی پس از انقلاب هفت کارخانه واقعی لامپ‌سازی، در کشور فعالیت داشتند. آذرلامپ، لامپ فارس، لامپ یزد، مهتاب خراسان، پارس شهاب، افروغ، لامپ ساوه و لامپ نارون لیان کارخانه‌هایی بودند که مواد اولیه خام را به محصول تبدیل می‌کردند. مهتاب خراسان کارخانه‌ی توانمندی بود که با 700 نیروی کار، از قابلیت تبدیل سیلیس به تیوپ لامپ فلورسنت هم برخوردار بود. اما در حال حاضر پارس شهاب با بیش از 50 سال سابقه، افروغ و لامپ ساوه با 27 سال و لامپ نارون لیان با نزدیک به 20 سال سابقه در حال فعالیت هستند. با این حال اگر به اداره صنایع بروید، تعداد زیادی واحد تولیدی لامپ ثبت شده است و اگر به آن واحدها مراجعه کنید، تنها یک میز و چند نیروی کار مشاهده خواهید کرد که لامپ را از چین وارد کرده، جعبه‌ی لامپ را عوض می‌کنند و به نام تولید داخل روانه بازار می‌نمایند بی آن‌که حقوق کارگران اندک خود یا حقوق مصرف‌کننده و حقوق تولیدکنندگان واقعی این صنعت را رعایت کنند. در همه جای دنیا از مونتاژ به سمت تولید حرکت می‌کنند اما در کشور ما، دیگر تولید صرفه اقتصادی ندارد و به سمت مونتاژ حرکت کرده‌ایم. افروغ هم دو خط تولید لامپ کم‌مصرف را غیرفعال کرده است، خط تولیدی که برای نخستین بار و با نرخ یورو 720 تومان به ایران وارد کرده‌ایم و اکنون هم مشخص نیست دولت با چه نرخی پول آن را از ما خواهد گرفت».
قاچاق رسمی و لامپ‌های غیراستاندارد مانع تولید داخلی
دگرگونی در سیاست‌های انرژی کشور باعث گسترش و ترویج لامپ‌های کم‌مصرف شد اما سهم تولید داخل از این بازار نوبنیاد اندک بود. البته مهندس باقری سهم افروغ را نزدیک به صفر می‌داند و می‌گوید: «وقتی لامپ‌های FPL، توسط افروغ تولید و روانه بازار شد، همه گفتند برای این لامپ چراغی در بازار نیست، اما امروز 95 درصد چراغ‌هایی که در ایران تولید می‌شود با همین نوع لامپ کار می‌کند، با این وجود سهم افروغ از بازار صفر درصد است». وقتی علت را از او می‌پرسیم ادامه می‌دهد که: «چون تعداد زیادی برند ایرانی با نام‌های مختلف که برخی مهر استاندارد هم دارند این لامپ را از چین وارد می‌کنند و با تعویض جعبه لامپ آن را روانه بازار مصرف می‌کنند. کاری که تنها می‌توان نام «قاچاق رسمی» را بر آن نهاد». اما به اعتقاد مدیرعامل شرکت افروغ این پایان راه تولیدکننده‌ی داخلی نیست و «اگر به همان میزان که برای تولیدکننده داخلی سخت‌گیری می‌شود، برای واردات هم سخت‌گیری شود، تولیدکننده از بین نخواهد رفت، اما در حال حاضر شرایط عادلانه نیست. در این شرایط ناعادلانه تولیدکننده‌ی داخلی باید برای حفظ کیفیت محصول از مواد اولیه مرغوب و استاندارد استفاده کند و به‌عنوان مثال از فسفر تری بند با ضخامت سه میکرون در پوشش داخلی تیوپ لامپ استفاده کند که قیمت هر کیلوگرم آن 300 دلار است. اما در لامپ‌های وارداتی از هالوفسفات با نرخ هر کیلو 8 دلار یا ترکیب هالوفسفات و فسفر تری بند استفاده می‌کنند که ضخامت آن‌هم کمتر از یک میکرون است به‌گونه‌ای که در برخی لامپ‌ها کمبود یا ریزش فسفر آن‌ها مشخص است و با نشت اشعه‌ی یووی از روزنه‌های ایجاد شده، محصول نهایی می‌تواند برای سلامتی مصرف‌کننده خطرناک و سرطان‌زا باشد».
عضو انجمن صنفی کارفرمایی تولیدکنندگان لامپ روشنایی ایران از این برخوردها و رفتارهای دوگانه گلایه‌مند است و دردمندانه می‌گوید: «این به معنای حمایت از صنعت و تولید داخلی نیست. سازمان استاندارد از تمام فرآیند تولید در کارخانه‌های داخلی نمونه‌برداری می‌کند و در مرحله‌ی بعد هم وقتی لامپ‌ها وارد بازار می‌شوند، اداره استاندارد لامپ را به‌صورت تصادفی از بازار خریداری می‌کند و برای آزمایش به تولیدکننده‌ی دیگری می‌دهد که رقیب هم هست. البته ما به‌عنوان تولیدکننده از این موضوع استقبال می‌کنیم چون باعث افزایش کیفیت می‌شود اما اعتراض ما به این است که چرا برای واردات این کارها صورت نمی‌گیرد. در بازار تعداد فروشگاه‌هایی که لامپ تولید داخل را می‌فروشند انگشت‌شمار هستند و دلیل آن هم این است که علاوه بر ارزان بودن لامپ‌های چینی، تولیدکننده ایرانی باید از فروشگاه شماره کارت ملی را برای ثبت در دفاتر دریافت کند و این ممکن است برای فروشگاه پیامدهای مالیاتی داشته باشد در صورتی‌که برای محصول خارجی وارداتی هیچ یک از این موارد لازم نیست و حتی فروشنده درخواست فاکتور یا برگ سبز هم نمی‌کند».
آیا مسوولیت سازمان استاندارد تنها رصد کردن تولیدکنندگان و محصولات داخلی است؟ چرا باید روی خط تولیدی که در کارخانه افروغ نصب شده است و می‌توانست فعال باشد و در شیفت‌های کاری پیوسته، به تولید بپردازد سلفون کشیده شده باشد؟ چرا صنعتی که در سطح ملی برای بهینه‌سازی مصرف انرژی تلاش نموده است حتی 10 درصد سهم بازار را نباید در اختیار داشته باشد؟ توقع مدیرعامل افروغ این نیست که اگر به‌عنوان تولیدکننده محصول بی‌کیفیتی تولید کرد از او حمایت شود، انتظار اعطای وام و تسهیلات هم ندارد، می‌گوید: «فقط بگذارند در شرایط عادلانه و یکسان با واردات رقابت کنیم».
لامپ خارجی غیر استاندارد و مواد اولیه وارداتی استاندارد!
سال 1398 سال «رونق تولید» نام گرفت و با وجود انتظاری که بخش صنعت از شعار سال داشت، امید می‌رفت عملکرد سازمان‌ها و نهادها در این راستا به‌گونه‌ای باشد که اگر رونق تولید در همان سال محقق نشود، اقدام‌های انجام شده در سال‌های بعدی خودش را نشان بدهد. اما مهندس داوود باقری با اطمینان می‌گوید کمتر سازمان و نهادی در این راه گامی اساسی برداشته است و سال رونق تولید به از بین رفتن تولید در بسیاری از عرصه‌ها تبدیل شده است و عملکرد‌ها و نهادها نشان می‌دهد بسیاری از تصمیم‌هایی که گرفته می‌شود، ضد تولید است. وی در بیان پاره‌ای از این اقدام‌ها به موضوع استاندارد از زاویه‌ای دیگر می‌پردازد و می‌گوید: «لامپ از استاندارد اجباری برخوردار است. ما در گذشته مواد اولیه را از اروپا؛ هلند، آلمان و مجارستان وارد می‌کردیم و در حال حاضر به دلیل شرایط تحریم مجبور هستیم این مواد را از چین و هند وارد کنیم و مشکلاتی بر سر راه قرار گرفته است. ما زمانی حق داریم کارها را سیستمی کنیم که کاربرها هم سیستمی شده باشند و بتوانند سیستمی فکر کنند، نمی‌توان از کسی که ماشین حساب را قبول ندارد، بخواهیم با ماشین حساب کار کند. در حال حاضر کارشناسانی که برای واردات باید نظر بدهند با بسیاری از واژه‌های تخصصی آشنایی ندارند و به‌عنوان مثال وقتی با مواد اولیه‌ای به‌نام کب که همان کلاهک لامپ است مواجه می‌شود معنای آن را نمی‌داند و تولید کننده باید زمانی را صرف آموزش کارشناس مربوطه نماید تا اصطلاحات را به او یاد بدهد. بعد از این مرحله نوبت گواهی استاندارد است و از تولیدکننده گواهی استاندارد مواد اولیه را درخواست می‌کنند و این در حالی است که این مواد اولیه قرار است به محصولی استاندارد تبدیل شود و از طرف دیگر هیچ استانداردی هم برای آن‌ها در کشور تدوین نشده است و اگر هم کسی بتواند با مواداولیه غیراستاندارد کالای استانداردی تهیه کند باید مورد تقدیر قرار گیرد. به این ترتیب باید مدیرعامل در حالی‌که در مشهد یا شهری دیگر است به‌عنوان سفارش دهنده، در بندر عباس تعهد محضری بسپارد که آن‌چه وارد کرده است استاندارد است، پروسه‌ای که هر بار تکرار می‌شود و وقت و هزینه‌ی واحد تولیدی که باید صرف تولید و برنامه‌ریزی‌های آن شود صرف امور اداری و رفع موانعی می‌شود که از نظر منطقی هم نادرست بودن آن‌ها قابل تشخیص است». مدیرعامل شرکت افروغ در ادامه پرسشگرانه می‌گوید؛ «چگونه باید استاندارد بودن مواد خام اولیه وارداتی بررسی شود، اما نحوه‌ی ورود این همه لامپ غیراستاندارد به بازار و فروشگاه‌های داخل مشخص نشود؟»
بی‌مهری به صنعت و صنعتگران
بی‌مهری به صنعت کلید واژه‌ای است که مهندس باقری مدیرعامل شرکت افروغ بر آن تاکید دارد و با بیان پاره‌ای از مشکلاتی که ناشی از تصمیم‌های غیرکارشناسی است بر آن اصرار می‌ورزد: «صنعت همواره مورد بی‌مهری قرار می‌گیرد. گویی نه تولید و نه صنعت برای خیلی‌ها موضوع مهمی نیست. برخی از صنعتگران مال و آبرو و برخی جان بر سر تولید گذاشته‌اند. افروغ خط تولید 1.4 میلیون یورویی را با نرخ یورو 720 تومان خریداری کرده است چرا باید با تغییر ارز و بالارفتن نرخ یورو جریمه پرداخت کند؟ مگر قرار بوده چه نوع تولیدی با این ماشینآلات انجام شود که بتواند پاسخگوی 2000 برابر نرخ تورم باشد؟ ما در ایجاد این تورم چه نقشی داشته‌ایم که باید هزینه‌ی آن را پرداخت کنیم؟»
مدیرعامل شرکت افروغ با بیان این‌که؛ «افروغ تنها شرکتی است که می‌تواند لامپ «ال‌ای‌دی فیلامان» در ایران تولید کند و این آمادگی را دارد تا به‌صورت رایگان به کارخانه‌های دیگر مشاوره دهد تا بتوانند خط تولید خود را تعویض کنند». در توضیح تبدیل خط تولید این شرکت از لامپ رشته‌ای به لامپ «ال‌ای‌دی فیلامان» می‌گوید؛ «در سال 1393 وقتی هیات وزیران تصویب نمود که تولیدکنندگان لامپ رشته‌ای اگر خط تولید خود را با لامپ‌های پربازده جایگزین کنند یا آن را اصلاح کنند، می‌توانند از وام یارانه‌ای تبصره 19 استفاده کنند. انجمن اعتقاد داشت وقتی ماشینآلات قبلی با اجازه دولت وارد شده است، به‌جای ارایه تسهیلات دولتی، ماشینآلات قبلی توسط دولت خریداری شود و با پول آن صنعت جدید راه‌اندازی شود که البته مورد قبول قرار نگرفت و تا سال‌ها هم تسهیلاتی پرداخت نشد. با این حال افروغ در سال 1394طرح توجیهی آماده نمود که بر اساس آن خط تولید موجود را از تولید لامپ 100 وات به تولید لامپ 8 وات تبدیل نماید و در این طرح تضمین شده بود که؛ عمر لامپ‌ها 20 برابر لامپ رشته‌ای بشود، دوم این‌که نور آن دست‌کم 90 درصد نور لامپ رشته‌ای باشد( که توانستیم به 110 درصد لامپ رشته‌ای برسانیم) و سوم سود مصرف‌کننده از نظر مالی تضمین شود. به این ترتیب بر اساس برآورد با صرف هزینه‌ای معادل 5 میلیارد تومان می‌توانستیم دست‌کم در مدت 12 ماه، 2000 میلیارد تومان به کشور سود برسانیم.
این طرح در سابا تایید شد و قرار شد یک خط را با هزینه‌ی 2 میلیارد و 200 میلیون تومان راه‌اندازی کنیم تا افروغ بتواند به‌جای لامپ 100 وات، لامپ 8 وات و به‌جای لامپ 60 وات، لامپ 6 وات تولید کند. ما خط را با توان فنی نیروهای داخلی و بدون این‌که یک سنت ارز از کشور خارج شود و با هزینه‌ای بالغ بر 2 میلیارد و 60 میلیون تومان راه‌اندازی کردیم که تنها 360 میلیون تومان آن را موفق شدیم از بانک دریافت کنیم و به دلیل مشکلاتی که ناشی از 6 ماه توقف تولید برای راه‌اندازی خط جدید به‌وجود آمد در تامین نقدینگی برای تهیه مواد اولیه و یا تهیه ضمانت‌نامه برای دریافت تسهیلات با مشکل مواجه شدیم».
عضو انجمن صنفی کارفرمایی تولیدکنندگان لامپ روشنایی ایران در مورد نوع نگاه مسوولان بخش انرژی به مصرف انرژی صنایع هم گلایه‌مند است؛ «در مورد مصرف انرژی، با صنعت مانند گوشت قربانی، رفتار می‌شود، در کمبود گاز نخستین راهکاری که به ذهن مسوولان می‌رسد قطع کردن گاز صنعت است و در مصرف برق نیز از صنعت می‌خواهند در ساعت‌های پیک بار، کار را تعطیل کند. اوج کارایی یک کارخانه تولیدی همان ساعت‌هایی است که شبکه هم دارای کمبود برق است و اگر کار تعطیل شود، تشویق مالی اندک وزارت نیرو نمی‌تواند جبران خسارت‌های آن را بنماید. اگر تولید ارزشمند است باید به‌جای محدودسازی یا قطع برق و گاز کارخانه‌های تولیدی، به بهینه‌سازی مصرف در اتاق‌های بیش از حد سرد اداره‌ها در تابستان و بیش از حد گرم آن‌ها در زمستان پرداخته شود و به‌عنوان مثال از پایین آوردن درجه چیلر و یا خاموش بودن چراغ اتاق‌هایی که از نور کافی برخوردار هستند شروع کنند».
البته در یکی دو سال اخیر آیین‌نامه‌هایی برای مصرف برق اداره‌ها و سازمان‌ها تهیه شده است و در بعضی از استان‌ها با همکاری استانداری از مصرف بی‌رویه انرژی الکتریکی در سازمان‌های دولتی و بانک‌ها جلوگیری شده است.
بهینه‌سازی مصرف برق با اصلاح ساختار روشنایی
به اعتقاد مهندس باقری، افروغ همواره در صنعت لامپ و روشنایی پیشرو بوده است و در زمینه‌ی بهینه‌سازی مصرف و اصلاح ساختار روشنایی هم ایده‌هایی را ارایه نموده است؛ «بهینه‌سازی مصرف را با پیک‌سایی از اتاق جلسات وزیر نیرو شروع کردیم. فرصت انجام این کار در یک روز تعطیل و با نظارت سابا با کاهش70 تا 75 درصد مصرف برق و افزایش 30 درصدی میزان نور فراهم شد. گرچه در مقابل واکنش وزیر نیرو برای پر نورتر شدن اتاق جلسات، هیچ نامی از افروغ و هزینه‌های انجام شده به‌میان نیامد.
پس از آن افروغ از طریق آگهی روزنامه اعلام آمادگی نمود تا برای ساختمان‌هایی که مصرف برق بالایی دارند، کارهای پیک‌سایی را با تضمین بازگشت سرمایه در مدت 24 ماه و پرداخت تنها 50 درصد هزینه انجام دهد و 50درصد باقیمانده را از تفاوت قبض برق دریافت کند با این وجود حتی یک مورد تماس با دفتر افروغ گرفته نشد، گویی در زمینه پیک‌سایی هم دچار شعارزدگی شده‌ایم و کسی حاضر به حمایت از یک کار اجرایی علمی و فنی نیست».
عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان لامپ روشنایی به نمایندگی از اعضای انجمن لامپ‌سازان ایران اعلام می‌کند که؛ «توانایی و دانش صنعت روشنایی در این انجمن برای طراحی و اجرای پروژه‌های بهینه‌سازی مصرف و اصلاح ساختار روشنایی وجود دارد و اگر مانع‌تراشی‌ها و سنگ‌اندازی‌های معمول وجود نداشته باشد، افروغ به‌عنوان عضوی از جامعه صنعت روشنایی در بخش تولیدی خود از توانمندی تولید بر اساس درخواست و تقاضای مشتری برخوردار است و حاضر است در زمینه اصلاح روشنایی گذرگاه‌های شهری با شرکت‌های توزیع نیروی برق تعامل نماید و با دریافت50 درصد هزینه‌ی اجرای پروژه به‌صورت مستقیم و 50 درصد از طریق دریافت تفاوت هزینه برق مصرفی در مدت 24 ماه، پروژه‌های اصلاح روشنایی را انجام دهد». مدیرعامل شرکت لامپ افروغ در ادامه می‌گوید؛ «ما در حال حاضر با استفاده از ظرفیت چراغ‌سازهای داخلی قاب‌های مربوط به لامپ‌های تولید شده در افروغ را به بازار عرضه می‌کنیم و تمامی محصولات هم از یک گارانتی بی‌قید و شرط برخوردار هستند و اگر محصول افروغ در مدت ضمانت نقص و ایرادی پیدا کند، با هزینه‌ی شرکت، کالای معیوب در محل مصرف‌کننده تعویض و در صورتی که لازم باشد نصب و تعویض می‌شود».
همکاری صنعت لامپ‌های روشنایی با دانشگاه‌ه
همکاری و ارتباط صنعت لامپ‌های روشنایی با دانشگاه برای این صنعتگر عضو انجمن سازندگان لامپ رضایت‌بخش نیست؛ «به جرات می‌توان گفت همکاری واقعی در صنعت روشنایی با دانشگاه‌ها وجود ندارد یا دست‌کم ما شاهد بازخوردی در این زمینه نبوده‌ایم. زمانی یکی از دانشگاه‌های مشهد با همکاری استانداری خراسان رضوی تصمیم گرفتند در زمینه بهینه‌سازی اقدام‌هایی را انجام دهند، در یک جلسه هم از من دعوت شد و در آن جلسه پیشنهاد دادم بهینه‌سازی را از همان اتاق جلسات آغاز کنیم و افروغ آمادگی دارد به‌صورت رایگان این اقدام را انجام دهد و اگر نتیجه رضایت‌بخش بود، 4 دانشجو با معرفی دانشگاه از آموزش‌های شرکت افروغ برای بهینه‌سازی مصرف برق استفاده نمایند تا بهینه‌سازی را در دانشگاه خودشان پیاده‌سازی کنند و به‌صورت عملی با مفاهیم آن آشنا شوند و به این ترتیب فرهنگ‌سازی در این زمینه آغاز شود. این پیشنهاد اگر چه در ابتدا با استقبال مواجه شد اما هرگز صورت عملی به خود ندید و به فراموشی سپرده شد».
سخن پایانی
دغدغه‌ی تولید و صنعت تنها دغدغه‌های مهندس داوود باقری مدیرعامل شرکت لامپ افروغ نیست، دغدغه‌ی جوانان و دانش‌آموختگان جوان هم بخشی از نگرانی‌های اوست؛ «به‌عنوان کسی که عمری را در تولید و صنعت گذرانده است نگران نسل جوان جامعه هستم. در جامعه تعداد بسیار زیادی دانش‌آموخته داریم که در روند صدور بی‌رویه مدارک دانشگاهی، دارای مدرک تحصیلی بدون مهارت لازم شده‌اند و این موضوع در مصاحبه‌های استخدامی به روشنی خود را نشان می‌دهد و از آن طرف ماهی چند بار از سازمان‌های مشخص با من تماس گرفته می‌شود که در ازای پرداخت مبلغی مدرک دکترا دریافت کنم. این، ظلمی است که در حق جوانان صورت می‌گیرد. جوانان برای حضور در بازار کار نیازمند مهارت‌های مختلف هستند، مهارت‌هایی که در دانشگاه‌ها و نظام آموزشی ما تاکنون مورد غفلت قرار گرفته است. آینده از آن جوانان است و باید برنامه‌ریزی‌های کشور، صنعت و دانشگاه در راستای نیاز جوانان و نیاز کشور باشد».
دیدگاهتان را بنویسید.